Amerika Birleşik Devletleri’nde komünizm korkusunu ifade etmek için kullanılan “kızıl tehlike” deyimi, 1917 Sovyet Devrimi sonrasında kullanılmaya başlamıştır. Bu yazı dizisi ABD’de “kızıl tehlikenin” gelişme sürecinin ana hatlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır.
ABD’de Sovyet Devrimi sonrası “kızıl korkunun” çok hızlı tırmanmasının nedenleri arasında ülkenin ilk kuruluş dinamikleri önemli bir rol oynasa da en büyük etken, ülkeye sosyal politikaların çok geç ulaşmasıdır. Sosyal politika deyimi, özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısında işçi ve işveren ilişkisini irdelemek üzere ilk kez Almanya’da kullanılan bir kavramdır. Özellikle Avrupa ülkelerinde sanayileşme ve kentleşme nedeniyle ortaya çıkan iş kazası gibi tehlikelere ve yoksulluğa karşı işçileri korumak için sosyal politikaların geliştiği görülmektedir. Yıllar içinde anlam genişlemesi ile günümüzde sosyal politikalar denildiğinde istihdam, işsizlik, gelir dağılımı ve yoksulluk, sosyal güvenlik, iş sağlığı ve güvenliği, ayrımcılıkla mücadele politikaları ve kadınlara, engellilere, göçmenlere, gençlere, çocuklara, yaşlılara, eski hükümlülere yönelik iyileştirmeler anlaşılmaktadır. Avrupa’da iktidar sahipleri, daha 1789 Fransız Devrimi ve ardından gelen 1790 Sakson Köylü İsyanı, 1832 Fransa Haziran İsyanı, Marksist düşünce temelinde gelişen Avrupa 1848 devrimleri, 1871 Paris Komünü ile halkın öfkesini enselerinde hissetmişler ve sosyal politikalar konusunda harekete geçmek zorunda kalmışlardır. Buna karşılık ABD iktidar aygıtı, 1917 Sovyet Devrimi’nin beraberinde getirdiği, halkların eşitlik ve insanca yaşam taleplerine hazırlıksız yakalanmıştır.
1917’den hemen sonra dünya üzerinde hızla yayılan komünizm düşüncesi ABD’de de ses bulmuştur. 1919 yılında ABD Sosyalist Parti ve Komünist İşçi Partisi kurulur. Daha sonra CPUSA (Communist USA) adını alan Amerikan Komünist Partisi, Earl Browder önderliğinde, 1929 ekonomik krizi, işsizlik ve Avrupa’da faşizmin yükselmesinin de getirdiği olaylarla komünistlerin görünürlüğünü ve örgütsel faaliyetleri giderek arttırmış ve hatırı sayılır bir kitle tabanı geliştirmiştir.
Komünist İşçi Partisi daha sonra CPUSA (Communist Party USA) olarak isim değiştirerek Amerika’nın Komünist Partisi ismini alacaktır. Komünizm korkusunu tetikleyen ilk olay 1919 yılında yaşanan işçi grevleri olmuştur. Yüzbinlerce metal işçisi ve kömür madencisi greve gitmiş, Amerika Birleşik Devletleri hükümeti, grevlerin örgütleyicisinin komünistler olduğunu duyurmuştur.
Büyük Buhran
1929 yılı Ekim ayı, ABD tarihinin en sancılı ekonomik krizine tanıklık etmiştir. Borsada hisse senetlerinin yoğun satışı paniğe sebep olmuş, tarihe “Kara Salı” diye geçecek olan 29 Ekim günü, 16 milyon hisse senedi satışıyla borsa dibe vurmuş, toplam değer kaybı 14 milyar dolara ulaşmıştır. Oysa 1929 yılı ABD Federal bütçesinin tamamı 3 milyar dolardır. Kişi başı gelir ise 1929’da 847 dolardan 1932’de 465 dolara düşmüştür. 1929 yılında %3,2 olan işsizlik oranı 1932 yılında %23,6’ya çıkmıştır. 1929-1933 döneminin ABD Başkanı Herbert Clark Hoover, hükümetin işsizlere ve aç kalanlara yardım etmesine yönelik teklifleri reddetmiştir. ABD 1932 seçimlerine derin bir yoksulluk, işsizlik ve hatta açlıkla girer.
New Deal ve Sosyal Politikaların Geliştirilmesi
1932 yılında ABD tarihinin oyun kurucu aktörlerinden Demokrat Parti Başkan adayı Franklin D. Roosevelt tarih sahnesine çıktı. “Yeni Uzlaşma” (New Deal) söylemiyle 1932 seçimlerinde Başkan adayı olan Roosevelt, sosyal politikalarda değişim ve “babacan devlet” kurgusu ile ezici bir oy üstünlüğü ile iktidara geldi.
New Deal veya Türkçe söylemek gerekirse “Yeni Uzlaşma”, 1933 ve 1938 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri’nde yürürlüğe giren bir dizi programa verilen addır. Roosevelt’in ilk döneminde Kongre tarafından onaylanan programın amacı, Büyük Buhran sonrası ekonomik düzelmeyi sağlamaktır. Program “3 R” şeklinde formüle edilmiştir[i]. Yani işsiz ve yoksullar için rahatlama; ekonominin toparlanması ve tekrar çöküşü önlemek için ekonomik sistemin reformu amaçlanmıştır.
İstihdamın ve üretimin artırılması için 1933 yılında “Ulusal Sanayii Kurtarma Yasası”[ii] çıkarılmıştır. Bu yasayla işsizliğin azaltılması, tüketimin ve dolayısı ile üretimin artması amaçlanmış; işçi- işveren tarafları arasında yapılacak görüşmelerle azami çalışma süresi ve asgari ücretin belirlenmesi konuları hükme bağlanmıştır. Çalışanlara bir sendika kurabilme, var olan bir sendikaya girebilme ya da bir sendikaya destek verebilme hakkı verilmiştir. İşverenin herhangi bir işçi sendikasının kurulmasında ya da yönetilmesinde baskın rol oynaması ya da bu süreçlere karışması, kendi aleyhinde dava açan ya da ifade veren çalışanlara karşı herhangi bir yaptırımda bulunması yasaklanmıştır.
1938 yılında “Adil Çalışma Standartları Yasası”[iii] çıkarılmıştır. Böylece asgari ücretin tanımı yapılarak her çalışana saat başı asgari ne kadar ücret verileceği tespit edilmiş ve azami çalışma süresi haftalık 40 saat olarak belirlenmiştir. Haftalık 40 saati geçen her çalışma saati için 1,5 katı kadar ücret ödenmesi kararlaştırılmıştır. Çocuk işçi çalıştırılmasına dair düzenlemeler yapılmış, herhangi bir işte çalışabilmek için 16 yaşını doldurmuş olmak ve 16-18 yaş arası çocukların belirli işlerde belirli şartlarda çalıştırılabileceği hükme bağlanmıştır. Bebekli annelere bebeklerini emzirmeleri için süt izni hakkı verilmiş̧, işletmelerde süt odasının oluşturulması da yasa kapsamına alınmıştır.
1935 tarihinde çıkarılan “Sosyal Güvenlik Yasası”[iv] ile yaşlılara, bakıma muhtaç̧ ve engelli çocuklara, annelere, kamu sağlığına ve işsizlere ödenek bağlanması ve bu kesimlerin gelirlerinin artırılması amaçlanmıştır. Bu yasa kapsamında evsiz, yardıma muhtaç, ihmal edilmiş, suçlu olma tehlikesi gösteren çocukların bakımı için Federal Çocuk Büroları kurulmuştur. Engelliler için rehabilitasyon hizmetleri sağlanmaya başlanmıştır.
Roosevelt döneminde uygulanan New Deal politikaları çeşitli kesimler tarafından eleştiriye uğramıştır. Cumhuriyetçi Partililerin bir bölümü yeni uzlaşmayla anayasaya aykırı olarak bireysel özgürlüklerin azaldığını ve başkanlık yetkilerinin arttırıldığını ileri sürmüşlerdir. Cumhuriyetçi Parti’nin diğer bir bölümü ise daha soğukkanlı bir biçimde devletin ekonomide artan rolünü ve sosyal politika uygulamalarını bir ölçüde benimsemekle birlikte uygulanan politikaların siyasi ve ekonomik sonuçlarından kuşku duymuşlardır. Cumhuriyetçi Parti ve bazı muhafazakâr Demokrat Partililer tarafından kurulan ve 1937 yılının başlarında etkin bir biçimde çalışmaya başlayan “muhafazakâr koalisyon” 1939 yılına gelindiğinde hükümetin programlarını engelleyebilecek bir güce ulaşmıştır. Bu koalisyon refah programlarına karşı çıkmış, çalışanların örgütlenmesine kuşkuyla yaklaşmış, eyaletlerin haklarını savunmuş ve sınırlı bir devlet yönetimini savunmuştur.
Diğer bir muhalefet birlikteliği ise Amerikan Özgürlük Ligi[v] (ALL) olmuştur. 1934 yılından 1940 yılına kadar faaliyet gösteren ALL, kriz sonrası ortaya çıkan muhafazakâr iş insanlarından oluşan bir gruptur. Bu grup, devletin piyasaya müdahalesinin, kamu harcamalarının ve sosyal politika düzenlemelerinin azaltılmasını savunmuştur. ALL, Roosevelt yönetimini toplanan vergilerle kendi propagandasını yaptığı, yarar getirmeyecek kamu harcamalarına çok para harcadığı, Amerikan iş dünyasına zarar verdiği, vergi toplama yetkisini suiistimal ettiği, vergileri yükselttiği, kamu borçlarını artırdığı ve ülkeyi iflasa sürüklediği gerekçeleriyle eleştirmiş̧ ve yeni uzlaşmaya karşı çıkmıştır.
Yeni Uzlaşma politikalarına karşı çıkan muhafazakâr koalisyonun temel argümanı şudur: “Sosyal politikaların geliştirilmesi ve ekonomide devletin yetkilerinin arttırılması, bireysel özgürlükleri ortadan kaldıran “Sovyet komünist diktatörlüğünün” yöntemleridir!”
Roosevelt döneminde toplam milli gelir, kişi başı milli gelir ve istihdamda artış̧ görülmüş ama federal hükümetin harcamalarının artması bütçe açıklarını da ortaya çıkarmıştır. Roosevelt’in başkanlığı döneminde bütçe hep açık vermiştir.
FBI Sahneye Çıkıyor
Komünist Parti’nin (CPUSA) ABD’de yükselişe geçmesi, Roosevelt tarafından başlatılan yeni uzlaşma programının sosyalist uygulamalar ile eş değer olarak değerlendirilmesi ve “SSCB komünist diktatörlüğü” ile benzeştiği iddiaları, ABD hükümetini “kızıl tehlike”ye karşı yeni tedbirler almaya zorlamıştır. 26 Temmuz 1908 tarihinde kurulmuş olan ABD istihbarat servisi, 1935 yılında Federal Bureau of Investigation (FBI) ismini alarak yeniden yapılandırılmıştır. FBI sol ve komünist örgütlenmelere, nasyonel sosyalist ajanlara karşı mücadele etmek üzere yetkilendirilmiştir. FBI; 1945 yılında II. Dünya Savaşı’nın sona ermesi, savaşın bitmesinden birkaç ay önce Franklin D. Roosevelt’in ölümü sonrası hızla gelişen McCarthycilik akımının en önemli enstrümanlarından biri olacaktır.
Bu yazı dizisi McCarthycilik ile devam edecektir. Yakında…
DİPNOTLAR
[i] 3R: Relief, Recovery ve Reform (rahatlama, iyileşme, reform).
[ii] National Industrial Recovery Act-NIRA
[iii] Fair Labor Standards Act
[iv] Social Security Act
[v] American Liberty League – ALL
Herzaman olduğu gibi ilham verici ,titiz , didaktik .akıcı
Tadı damakta kalanlardan
Günümüzde daha da güncel… Bence ÖNEMLİ bir özet… Teşekkürler…