BÜYÜK BAŞARISIZLIK: AKADEMİK BAŞARIDA KÖKLÜ, KALICI, KATMANLI EŞİTSİZLİKLER
Okulların hem akademik başarısı düşük hem de öğrenciler arasında çok büyük başarı farklılaşması bulunuyor.
2.1. Ortaokulda Beklenen Akademik Başarının Yarısını Sağlayabilen %30’larda Kalıyor
2020’de TEOG yani temel eğitimden ortaöğretime geçiş sınavları için 1.671.337 kişinin otomatik kaydı yapılıyor. Bunlardan yaklaşık 200 bini sınava bile girmiyor. Sınava giren ortaokul mezunları ise 90 sorudan ancak 40’ını yani soruların %44’ünü doğru yanıtlayabiliyor. 200 bin sınava girmeyeni de dikkate aldığımızda yaklaşık %30’luk bir grubun ortaokulda beklenen akademik başarının yarısını sağlamış sayılır.
Matematik alanında soruların yarısını yanıtlayabilen öğrencilerin oranı %10’lara düşüyor.
500 tam puan üzerinden 300 ve daha fazla puan alabilen öğrenci oranı kademeli olarak büyük düşüş gösteriyor.
2.2. Ortaokula Göre Ortaöğretimde Başarısızlık ve Eşitsizlik Daha Derinleşiyor: Lise Derecesini Mezunların %8’i Hak Ediyor
Başarısızlık ve öğrenciler arasındaki başarı farklılaşması (eşitsizlikler) ortaokuldan liselere (ortaöğretim düzeyine) geçilince azalmıyor, aksine daha da derinleşerek devam ediyor.
Yükseköğretime geçiş sınavında 119 sorudan sadece 37’si yani soruların ancak %30,86’sı yanıtlanabiliyor.
2019 TYT Temel Yeterlilik Testi Bilgileri
| Türkçe | Sosyal
Bilimler |
Temel
Matematik |
Fen
Bilimleri |
Toplam | |
| Soru Sayısı | 40 | 20 | 39 | 20 | 119 |
| Doğru Cevap Sayısı Ortalaması | 18,35 | 8,33 | 6,88 | 3,17 | 36,73 |
| Standart Sapma | 7,55 | 4,31 | 7,13 | 4,05 |
Kaynak: ÖSYM 2019 YKS Değerlendirme Raporu.
Soruların yaklaşık ¾’ünden fazlasını yanıtlayan 400 ve üstü puan alan öğrenci %1,23, soruların kabaca yarısını yanıtlayabilen 300 ve daha fazla puan alan toplam öğrenci %8,22 düzeyinde kalıyor.
2019 TYT Temel Yeterlilik Testi ve Alan Sınav Puanlarına Göre Öğrenci Dağılımları (ÖSYM)
| TYT | SAYISAL | SÖZEL | EŞİT AĞIRLIK | DİL | |
| 500 | 1 | 1 | 1 | 1 | 5 |
| 480 ve üstü | 231 | 472 | 22 | 28 | 238 |
| 460 ve üstü | 2104 | 2967 | 128 | 190 | 869 |
| 440 ve üstü | 6774 | 8262 | 324 | 600 | 1811 |
| 420 ve üstü | 15428 | 16569 | 696 | 1440 | 3138 |
| 400 ve üstü | 29332 | 27768 | 1699 | 3086 | 5028 |
| 380 ve üstü | 48263 | 40656 | 4256 | 6454 | 8204 |
| 360 ve üstü | 72631 | 55103 | 10879 | 15399 | 12788 |
| 340 ve üstü | 103410 | 71382 | 25384 | 32709 | 18267 |
| 320 ve üstü | 143081 | 89704 | 51958 | 59106 | 24060 |
| 300 ve üstü | 196373 | 111271 | 95485 | 95391 | 30261 |
| 280 ve üstü | 271289 | 137645 | 160747 | 142664 | 36842 |
| 260 ve üstü | 377840 | 171529 | 253532 | 206226 | 43618 |
| 240 ve üstü | 530944 | 216581 | 373712 | 294549 | 50623 |
| 220 ve üstü | 742020 | 277422 | 519085 | 418526 | 58206 |
| 200 ve üstü | 1014530 | 362390 | 686523 | 592118 | 66681 |
| 180 ve üstü | 1275957 | 484820 | 862628 | 824492 | 75951 |
| 150 ve üstü | 1761392 | 1015146 | 1117201 | 1373075 | 91003 |
| 100 ve üstü | 2375217 | 1232397 | 1142773 | 1436601 | 95605 |
| Sınavı Geçerli Kişi Sayısı | 2390188 |
2.3. Yükseköğretimde KPSS ve ALES Ortalamaları TYT-YKS ile Benzerlik Taşıyor
Yükseköğretim mezunlarının girdiği ALES ve KPSS sınav sonuçları, ön lisans ve lisans diplomalarının da nitelikli bir uzmanlık, bilim ve araştırma yeterliliğini sağlayamadığını gösteriyor. Hatta yükseköğretim düzeyinde yaygınlaştırılan Açıköğretim ve Uzaktan Öğretim gibi programların ne tür bir bilgi beceri birikimi kazandırdığı, artan üniversite sayılarına rağmen pek çok üniversitenin bilimsel araştırma ve yayında bir karşılığı olmadığı YÖK’ün üniversite değerlendirme raporlarına zaten yansıyor.
Uluslararası Derecelendirme Kuruluşlarının dünyadaki ilk 1000 üniversite sıralamasına Türkiye’den 5-10 üniversite girebiliyor.
Üniversitenin QS World University Rankings’e göre dünya sıralaması (YÖK Üniversiteler Değerlendirme Raporu)
| Sıralaması | Üniversite sayısı | % |
| 421 | 1 | ,6 |
| 431 | 1 | ,6 |
| 461 | 1 | ,6 |
| 471 | 1 | ,6 |
| 492 | 1 | ,6 |
| 602 | 1 | ,6 |
| 752 | 1 | ,6 |
| 801 ve sonrası | 3 | 1,7 |
| Sıralamaya hiç giremeyen üniversite | 162 | 94,2 |
YÖK toplamda 10 üniversiteyi araştırma üniversitesi statüsünde görüyor, geriye kalan 200 üniversitenin genel olarak yüksekokul niteliği bile tartışmalı bulunuyor.
Özetle yükseköğretimde başarısızlık ve ayrımlaşma lise ve ortaokullara göre daha da kötüleşiyor ve derinleşiyor.
Çocuklar veya gençler arasında akademik başarıdaki bu köklü, kalıcı, katmanlı eşitsizliklerin çok öne çıkan bazı görünüm ve kaynaklarını betimlemekte de yarar bulunmaktadır.
2.4. Diploma ile İş ve İşte/Meslekte Yükselme Arasındaki İlişki
Alınan diploma ile, okul başarısı ile mesleki başarı arasında nasıl bir ilişki var, 100 binlerce diplomalı öğretmen atanmadığı veya uygun iş bulamadığına göre aradaki bağ çok zayıf bulunmaktadır. Diploma ile yapılan iş arasında belli bir ilişki olsa da özellikle yükselme sürecinde eğitim veya hizmet içi eğitim nasıl bir rol oynuyor, eğitimle ücretler ve özlükler arasında bir ilişki var mıdır, bunlarla ilgili ciddi araştırmalara ihtiyaç bulunmaktadır.
